این همه فضائل، مداحی نیست!

این همه فضائل، مداحی نیست!

نوشته: شیخ محمدرضا النعمانی
ترجمه: مهرداد آزاد
شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می دهد رسول اکرم«ص» در زمان حیات خود امام علی«ع» را برای تداوم رهبری امت و رسالت آسمانی خود آماده می کرد و برای این منظور تمهیدات و برنامه ریزی دقیقی به عمل می آورد تا زعامت فکری و سیاسی اسلام را رسماً به آن امام واگذار کند. کثرت این شواهد بحدی است که هیچ جای شک و شبهه را برای یک فرد منصف باقی نمی گذارد. برخی از این شواهد و دلایل بسیار مشهور و معروف هستند، همچون: حدیث دار، حدیث ثقلین، حدیث منزلت، حدیث غدیر و دهها سند و حدیث دیگر.
از تمام اقدامات رسول خدا برای تضمین سلامت آینده روند اسلام، به این نتیجه منطقی و طبیعی می رسیم که آن حضرت علی«ع» را برای خلافت و رهبری حرکت اسلام پس از وفات خود آماده می کرد.
در عرصه واقعیت آنچه مشهود است اینکه احادیث بسیاری در ستایش و تمجید از ابعاد مختلف شخصیت علی«ع» - و نه دیگر صحابه - بر زبان پیامبر «ص» جاری شده است. چنانکه احمدبن حنبل گوید: فضایلی که برای علی ابن ابیطالب ذکر شده برای هیچ یک از اصحاب رسول خدا بیان نگردیده است. (مستدرک صحیحین 3/107) این ستایش ها و بیان فضایل، تمهیداتی بودند که دو جنبه را شامل می شد: نخست معرفی قدرت رهبری امام علی و دیگر آماده سازی روحی و روانی امت برای همکاری با رهبری جدید و تداوم دهنده حرکت پیامبر.
اما پیش از هرچیز نباید تصور کنیم که علت اهتمام پیامبر، صرفاً بخاطر وجود رابطه خویشاوندی و بدون توجه به شایستگی دینی الهی بود و اقدام ایشان تنها براساس انگیزه مطلق فامیلی و قرابت سببی یا برطبق تمایلات درونی و بدون تفکر در این باره صورت گرفته است. چنین منطقی درباره پیامبر اکرم«ص» قابل تصور نیست چون او به فرموده قرآن: «هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید، آنچه می گوید چیزی جز وحی نازل شده بر او نیست.»
(نجم 4-3) و «اگر او سخنی دروغ بر ما می بست، ما او را با قدرت می گرفتیم سپس رگ قلبش را قطع می کردیم.»(حاقه 46-44)
در این رابطه امت اسلامی جملگی بر این دیدگاه قرآنی درباره پیامبر اتفاق نظر و ایمان کامل دارند و معتقدند که او معصوم است و تنها سخن خداوند را ابلاغ می کند و لذا بحث و گفت وگو در این باره موردی ندارد. پس لازم است این موضوع را از زاویه طبیعی و منطقی آن بررسی کنیم و احادیث وارده درباره شخصیت امام علی«ع» را در چارچوب حکمت و هدفمندی متعالی که شاخصه اسلام و پیامبر بزرگ آن بود بدون هیچگونه گرایش عقیدتی و شخصی پیروان مذاهب اسلامی ارزیابی کنیم.
لازم است بر این نکته تاکید کنیم که طرح چنین بحثی به معنی انتقاد از همه یا تعدادی از صحابه یا اهانت به آنان نیست زیرا ما معتقدیم جامعه ای که پیامبر ایجاد کرد در اوج پاکی و صفا قرار داشت و اگر از چند نفر از صحابه رفتار و اقدامی متعارض با جامعه مقدس صحابه سرزده و ما در خلال بحث خود به آنها استناد می کنیم، قصدمان این نیست که انتقاد و گله ای را متوجه آنها کنیم بلکه ما به رخداد پیش آمده به عنوان یک واقعیت تاریخی می نگریم تا با توجه به شرایط و عوامل موثر در زمان صدور آن حدیث، ما را در فهم بهتر متن آن حدیث و درک مضمون حقیقی آن یاری کند.
همچنین اگر درباره امام علی«ع» و جایگاه متعالی او در نزد خدا و پیامبر سخن می گوئیم این به معنی انکار تمام ویژگی های مثبت مجموعه صحابه پیامبر که روشنگر تاریخ امت اسلامی است نخواهد بود، بلکه هدف ما بررسی واقعگرایانه و متعهدانه واقعیت های موجود در قرن های گذشته است، ما در اینجا نمی خواهیم ذکر فضایل کنیم بلکه می خواهیم هدف از بیان این فضایل را تشریح کنیم، ما بدنبال یافتن شکاف و نقطه ضعف نیستیم بلکه در پی رسیدن به عبرت ها هستیم.